شورای ملی زیتون ایران

ماه گذشته به همت انجمن زیتون و اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی گرگان، تالار فخرالدین اسعد همایش زیتون با حضور معاون باغبانی وزارت جهادکشاورزی و فعالان بخش های مختلف زیتون را شاهد بود.

سید محسن حسینی  کارشناس مسائل آب در راستای موضوعات مطرح شده در این همایش از بعد ارتباط زیتون و آب موضوعات زیر را قابل تامل دانسته اند:

زنجیره صاحبان نهالستان، باغداران، کارخانجات کنسرو و روغن کشی و بازرگانان مرتبط با زیتون از جمله فعالان کشت و صنعت زیتون در همایش ملی تولید و تجارت زیتون گرگان ،سخنان در خور توجهی برای گفتن داشتند.

البته اختلاف دیدگاه و نظر بین حلقه های مختلف زنجیره کشت و صنعت زیتون در بخش خصوصی با یکدیگرو نیز بین متولیان دولتی و بخش خصوصی با هم در بیان مسایل مختلف از جمله اولویت دادن به گونه های روغنی یا کنسروی زیتون در گلستان و توجه به سلیقه مصرف کنندگان و بازار محوری برای تعیین نوع گونه توسعه زیتون مشهود بود که این گوناگونی نظرات می تواند با جلسات هم اندیشی دیگر به وفاق و هم افزایی منجر شود.

نگارنده به دلیل اطلاع از مسایل آبی، از منظر آب به این همایش و مسایل مطروحه نگریسته و در راستای نیل به مقصود همایش 5 موضوع را قابل تامل می داند که امیدوارم ذینفعان و ذی مدخلان این میوه بهشتی و سرشار از برکت و شفا به آن توجه در خور عنابت فرمایند:

1- با توجه به وضعیت آب در گلستان که از چشم متولیان همایش و سخنرانان مخفی نماند، به نظر می آید انتخاب گونه های کم آب طلب تر زیتون و گونه هایی که تحمل بیشتری در مقابل تنش های آبی دارند، مناسب استان بوده و در صورت وجود چنین گونه هایی، لازم به نظر می رسد که نسبت به پیوند این گونه ها بر تنه درختان موجود و نیز توسعه زیتون در منطقه از این گونه ها صورت گرفته و در صورت نیاز به تحقیقات، مراکز تحقیقاتی استان و کشور نسبت به این مهم تسریع نمایند.
2- در همایش عنوان شد که در حال حاضر متوسط عملکرد زیتون آبی در گلستان حدود 4 تن است که البته به عوامل گوناگون بستگی دارد و در صورت آبیاری به میزان 10 هزار مترمکعب آب در هکتار، گونه های مناسب زیتون بیشترین عملکرد محصول (حدود 16 تن در هکتار) را خواهد داشت و البته میزان آبیاری حدود هفت هزار هکتار برای عملکرد حدود 12 تن در هکتار کافی دانسته شد.
با توجه به نبود منابع آب قابل توسعه در بخش کشاورزی، لزوم اجرای سیستم های آبیاری نوین برای افزایش راندمان آبیاری باغات زیتون و کاهش میزان آب موردنیاز موضوعی ضروری است که برخی سخنرانان به آن توجه کافی مبذول نمودند و لازم است از سوی باغداران و مسئولان مرتبط به جد مورد توجه قرار گیرد.
3- از موارد مورد تاکید همایش، لزوم افزایش سطح کشت زیتون در استان گلستان از 10 هزار هکتار موجود به 60 هزار هکتار بود؛ ذکر این نکته ضروری است که با توجه به اتمام سهم آب بخش کشاورزی از منابع آب زیر زمینی امکان توسعه از این منابع آب غیرممکن به نظر می رسد و در صورت ترجیح اقتصادی زیتون بر محصولات دیگر، لازم است از سطح زیرکشت محصولات آبی دیگر از منابع آب زیر زمینی مجاز کاسته شده و به جای آن باغات زیتون احداث شود. از جمله منابع آبی دیگر برای توسعه زیتون، می توان به جایگزین این محصول به جای زراعت در شبکه پایاب سدهای کوچک مخزنی و آب بندان های استان و نیز به شبکه پایاب سدهای بزرگ استان ( با لحاظ کلیه تمهیدات و هماهنگی های لازم) نیز اندیشید.
4- موضوع توسعه باغات زیتون در بخشی از اراضی شیبدار جنوب و جنوب شرقی گلستان که دارای طیف حرارتی مناسب زیتون هستند نیز از موارد مطروحه در همایش بود. با توجه به میزان بارندگی در اراضی مورد اشاره به نظر می آید به جای حدود 7 هزار متر مکعب در هر هکتار، بتوان نیاز آبی حدود یک هزار مترمکعب در هکتار را متصور بود.
این موضوع ضمن اینکه مواردی مثل کاهش سیل و حفاظت خاک را نوید می دهد، از طرف دیگر حاوی این هشدار نیز هست که به ازای هر 7 هکتار توسعه باغات در اراضی شیبدار، ناگزیر بیش از یک هکتار از اراضی در حال آبیاری بوسیله آبهای سطحی در دشت بدون آب خواهد ماند، لذا به جهت توسعه پایدار، انتخاب مناطق توسعه کشت زیتون در اراضی شیبدار بایستی با مطالعه بیشتر و هماهنگی بین متولیان بخش آب و بخش کشاورزی جانمایی شود که اجمالا و در نگاه کلی بنظر می آید بخشی از حوضه های آبریز خلیج گرگان و قره سو و زیر حوضه های مشرف بر سد در دست احداث نرماب، از حوضه های مناسب است. 
حوضه آبریز اترک علیرغم موارد مثبت، از نگاه صاحب این قلم به دلیل منابع آبی سیلابی و نامطمئن در زمره مناطق توسعه باغات از جمله زیتون قرار نمی گیرد.
5- ایجاد تاسیسات شیرین سازی دریای خزر و احداث خط انتقال آب در حوضه آبریز اترک برای توسعه باغات زیتون نیز توسط رییس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی گرگان استان مطرح گردید که در صورت داشتن توجیه اقتصادی می تواند به یکی از بزرگترین فرصت های استان در امر توسعه سطح زیر کشت زیتون تبدیل شود.